Rechtsstaat
Wat betekent rechtsstaat
Een rechtsstaat is een staat waarin iedere burger wordt beschermd tegen misbruik door de overheid door grondrechten die zijn vastgelegd in een grondwet. In de grondwet staan bepalingen over de bescherming van vrijheden, rechten en rechtszekerheid. Hierdoor is er sprake van rechtsgelijkheid en niet van willekeur als het gaat om de grondrechten van iedere burger.
Wetten die voortvloeien uit de grondwet worden door rechters bij een conflict beoordeeld, waarbij de rechters de wetten volgen. Deze wetten gelden voor zowel een individuele inwoner als voor de overheid. Als er geen sprake is van een onafhankelijke rechtspraak, dan is er geen sprake van een rechtsstaat.
Elementen van de rechtsstaat
Een belangrijk element van de rechtsstaat is het constitutie en legaliteitsbeginsel. Dit regelt de bevoegdheden van de verschillende onderdelen van de overheid. De grondrechten van de burger zijn hierin vastgelegd. De voorafgaande rechtsregel betekent dat wetten niet met terugwerkende kracht van toepassing zijn. Het is dus niet mogelijk om iemand te veroordelen voor een actie die op het moment van plaatsvinden nog niet verboden was. Bijvoorbeeld XTC verkopen toen het nog niet verboden was is achteraf niet strafbaar. De rechtspraak moet onafhankelijk zijn. Rechters zijn onpartijdig en spreken recht op basis van wetten die voor iedereen controleerbaar zijn.
Rechtsbescherming tegen de overheid is een belangrijk onderdeel van de onafhankelijkheid. Dit principe is actueel rondom de coronawet, waar rechtsgeleerden opmerking hebben over de rechtsgeldigheid van enkele onderdelen als deze worden getoetst aan de grondwet. De rechter zal de wet naar verwachting toetsen aan de grondwet. Men spreekt hier over het legaliteitsbeginsel. Dit betekent dat de overheid de burger alleen in hun vrijheid mag beperken als dit is vermeld in de grondwet.
Trias Politica
Een bekende term bij de rechtstaat is de Trias Politica. Dit betekent dat de wetgevende macht, de rechterlijke macht en de uitvoerende macht van elkaar zijn gescheiden. Ze hebben allemaal hun eigen rechten en plichten een partij mag de andere partij niet vertellen wat hij moet doen. Op deze manier wordt voorkomen dat een instantie te machtig zal worden. De Trias Politica is hierdoor een belangrijk principe binnen de rechtsstaat.